მისთვის, როგორც მეცხრე სართულზე მცხოვრებისთვის, დიდი არჩევანი არც არსებობდა "აგროწარმოებაში" და ქოთნებში მოქცეული "მეურნეობა" მაინც დიდად საინტერესოა. შალვას მონათხრობის მერე, ვფიქრობთ, ბევრი ადამიანი მეტი ინტერესით შეხედავს პილპილს...
შალვა ჩუგუნაძე:
- თბილისში დავიბადე და გავიზარდე, მაგრამ ზაფხულის არდადეგებს ყოველთვის სოფელში ვატარებდი. ძალიან შემიყვარდა იქ მიწაზე მუშაობა და მცენარეები. თბილისში, მე-9 სართულზე ვცხოვრობ და მიწასთან კავშირი რომ არ დავკარგო, აივანზე ქოთნებში გაშენებული ბაღი მაქვს და ვუვლი, როგორც შემიძლია. ქოთნის მცენარეს განსაკუთრებული მოვლა სჭირდება. ამიტომ, ზოგჯერ სადმე რომ მივდივარ ცოტა დიდი ხნით, ზოგი მიხმება სიცხეების გამო ან მწერები ჭამენ. გულდაწყვეტილი სულ ვიძახი, მომავალ წელს აღარ მექნება ამდენი მცენარე-მეთქი, მაგრამ სიტყვას ვერ ვასრულებ: საჩითილე კასეტები აღარ მყოფნის ახალი და იშვიათი ჯიშის მცენარის თესლების შოვნის გამო, რომელთა ნაწილიც გაზაფხულობით სოფელში მიმაქვს, დიდ ბოსტანში ვასახლებ და მერე მოსავლითაც ვტკბები.
ერთხელ მეგობარმა, ნიკა ბაგალიშვილმა წიწაკების "ფეისბუკ"-ჯგუფში გამაწევრა. თავად ბიომეურნეობა აქვს კახეთში და სხვა მცენარეებთან ერთად, წიწაკებიც მოჰყავდა. ამ ჯგუფში წიწაკებზე ბევრი საინტერესო რამ გავიგე. შემდეგ ჯგუფის ერთ-ერთმა წევრმა, თორნიკე მჟავანაძემ იშვიათი წიწაკის მსხმოიარე ნერგის, შოტლანდიური ყვითელი ბონეტის გაჩუქება დააანონსა. სურვილი გამოვთქვი, ნერგი მაჩუქა და ასე დავახლოვდით მე და სხვა უცნობი ადამიანები მცენარეების სიყვარულით. მოგვიანებით, წიწაკის თესლების მასობრივი გაცვლა-გაჩუქებისთვის შეკრება გადავწყვიტეთ. თავად თესლები არ მქონდა, ამიტომ წიწაკის მურაბა გავაკეთე და საჯარო დეგუსტაცია მოვაწყვე... იმ ღონისძიებაზე სხვადასხვაგვარი წიწაკის თესლი შემხვდა. უამრავთაგან კაროლინა რიპერი გამოვარჩიე ფავორიტად, დიდი კონკურენციის პირობებში ძნელი იყო არჩევა...
წიწაკის სიყვარული ბავშვობიდან მოდის. ბებიაჩემის ძმა ჩერნობილის ლიკვიდატორი იყო და უყვარდა წიწაკის ჭამა. სტაფილოსავით ახრამუნებდა ან მწვანილივით ჩაიჭრიდა საჭმელში. თუ იტყოდა, "არა უშავსო", ფრთხილად უნდა გაგვესინჯა, თუ "უჰ-უჰს" დაიძახებდა, მაშინ არ უნდა გავკარებოდით. ჩემთვის ცხარე წიწაკის ჭამა არ შეიძლებოდა, ექიმმა მითხრა, მაგრამ თვითონ წიწაკა, როგორც მცენარე და ნაყოფი, მაინც მიზიდავდა. "წიწაკების ჯგუფმა" ეგზოტიკური წიწაკების "ყოლის" საშუალება მომცა. ასეთი ჯიშის წიწაკები შეიძლებოდა, საიტიდან გამომეწერა, მაგრამ გაცვლა-გამოცვლით მეგობრებიც შევიძინე. ჩვენ, ჯგუფის წევრები ვზრდით მცენარეებს და ფოტოებს ვუზიარებთ ერთმანეთს...
წიწაკაზე იმას ვიტყვი, რომ ძაღლყურძენასებრთა ოჯახის მრავალწლოვანი ბუჩქბალახი, კულტურაში კი ბოსტნის ერთწლოვანი მცენარეა. თავიდან მეგონა, მხოლოდ ერთწლოვანი იყო, მაგრამ ასე არ ყოფილა, თბილად გამოზამთრების შემთხვევაში 4-5 წელსაც ცოცხლობს. მისი სამშობლო ამერიკაა. ამერიკიდან ევროპაში კოლუმბმა შემოიტანა და საქართველოშიც, ისევე როგორც სხვა ქვეყნებში (ჩინეთი, თურქეთი, ნიგერია, მექსიკა, ესპანეთი, აშშ, ინდონეზია, იტალია, კორეა, ბულგარეთი, ნიდერლანდები), ფართოდ გავრცელებული კულტურაა. კულტურული წიწაკის ხუთი სახეობა არსებობს და მათგან უამრავი ჯიშია შექმნილი: ჰაბანერო, კაროლინა რიპერი, ბოლივიური ცისარტყელა, შოტლანდიური ბონეტი, ჩილი, კაიენი, ახი, ტაბასკო, ჰალაპენიო და სხვა. ჩვენთან ქართული, ადგილობრივი ჯიშებიდან გავრცელებულია ქუთაისური. წიწაკები 3 დაჯგუფებად შეიძლება დავყოთ: პაპრიკა, იგივე ბულგარული, ტკბილი და ცხარე წიწაკები.
წიწაკის სიცხარეს მასში არსებული კაფსაიცინის რაოდენობა განსაზღვრავს. რაც მეტია კაფსაიცინი, მით ცხარეა წიწაკა და მისი სიცხარე სკოლვილის სიცხარის ერთეულით (ლათინური აბრევიატურით, SHU) იზომება. მაგალითად, ბულგარული წიწაკა 0 SHU-ს შეიცავს, სამწნილე წიწაკა - 0-500 SHU-ს...
ის ფაქტი, რომ წიწაკა 5-7% შაქარს შეიცავს, კაროლინა რიპერის გასინჯვის შემთხვევაში არანაირად არ გვეხმარება. მისი სიცხარე გემოვნების ყველა რეცეპტორზე ერთდროულად მოქმედებს, სახე სიმხურვალისგან გვადნება, ცხოვრების ყველა მნიშვნელოვან კადრსაც ვხედავთ და გვგონია, ეს-ესაა მოვკვდებით, მაგრამ არ კლავს, თუ სუნთქვის პრობლემა არ აქვს ადამიანს ან დიდი რაოდენობით არ მიიღო ერთდროულად. ასევე, რძე ანეიტრალებს კაფსაიცინს და მსგავს შემთხვევებში, გვიშველის. ეს თავად არ მაქვს გამოცდილი, მაგრამ "იუთუბში" უამრავი გამომწვევი ვიდეო ვნახე, კაროლინა რიპერის საჯაროდ ჭამისა და გადარჩენის. წიწაკის მოყვარულები ფესტივალის მოწყობას ვგეგმავდით, მაგრამ პანდემიამ გეგმები აგვირია. გვინდოდა, წიწაკების ნერგების გაცვლა-გაჩუქების ორგანიზება და ასევე, ჩვენს ფერმებსა თუ ქოთნებში მოყვანილი ცხარე-ცხარე წიწაკების ჭამაში შეჯიბრება გაგვემართა, რა თქმა უნდა, უსაფრთხოების ნორმების გათვალისწინებით და სიმბოლური საპრიზო ფონდით. იმედია, ამ იდეას მალე განვახორციელებთ...
სიცხარის მიუხედავად, წიწაკა მიკროელემენტებითა და ვიტამინებით ნამდვილად მდიდარია, თრგუნავს კიბოს უჯრედებს, კურნავს წყლულებს და გულის დაავადებების დროსაც გამოიყენება. თავად მცენარე ძალიან ლამაზი ფაქტურისაა, ყვავილობს თეთრად ან იისფრად, ნაყოფი კი ნამდვილად მრავალფეროვანი და მრავალნაირია. უმჯობესია, დათესვამდე წიწაკის "მტერ" ვირუსებს, ბაქტერიებსა და სოკოებს თუ შევებრძოლებით ქიმიური საშუალებებით (მათ შორის ეფექტურად ითვლება კალიუმის პერმანგანატის სუსტი ხსნარი) და დაახლოებით ნახევარ საათს გავაჩერებთ თესლს ხსნარში, მერე უნდა "განვბანოთ", მზის ენერგიით გავათბოთ ზომიერად, 3-4 დღის მერე კი სტიმულატორიანი წყლით დავალბოთ და დავთესოთ. დაახლოებით ორი დღე-ღამე საკმარისია წიწაკის თესლის აღმოსაცენებლად. ჩითილების გამოსაყვანად უმჯობესია, თუ გამოვიყენებთ ტყის მიწასა და გადამწვარ ნაკელს ერთნაირი თანაფარდობით. ეფექტური ჩითილის მისაღებად, უმჯობესია, თუ დავთესავთ წიწაკას სპეციალურ კასეტებში, პლასტმასის ბოთლის გადანაჭრელებში ან ერთჯერად ჭიქებში 1-2 სანტიმეტრის სიღრმით. ნერგი უნდა გადავრგოთ დათესვიდან 40-50 დღის მერე ორგანული სასუქით გაჯერებულ (განსაკუთრებით "მოსწონს" კომპოსტი), მზით კარგად განათებულ გრუნტში. ზემოთ აღწერილი წესით გამოყვანილი წიწაკის ნერგი გადარგვისას ნაკლებად განიცდის სტრესს. წიწაკას გამოიყენებენ კულინარიაში სანელებლად. თერმულად დამუშავებული წიწაკა მნიშვნელოვნად კარგავს კვებით ღირებულებას, გემოსა და ვიტამინებს, ამიტომ ყველას ვურჩევ, რომ ეს პროდუქტი "ცოცხლად" გამოიყენონ.
მინდა ჩემს წიწაკას დავუბრუნდე. თორნიკე მჟავანაძის ნაჩუქარი შოტლანდიური ბონეტი მეორე წელია, მაქვს და ვუვლი. თორნიკემ უკვე მსხმოიარე ძირი მაჩუქა და იმ ნაყოფით, როცა დამწიფდა, კარიბული კერძი გავაკეთე: ლობიო ბრინჯითა და შოტლანდიური ბონეტით. გიზიარებთ მომზადების წესს. ინგრედიენტები: 1/4 ჭიქა ზეთი, 2-3 ნივრის კბილი, 1 საშუალო თავი ხახვი, 1-2 კოვზი პილპილი და სუნელები (მაგ.: სვანური მარილი), 1 კოვზი ოხრახუში, დაფნის 2 ფოთოლი, 2 ჭიქა ქოქოსის რძე (შეიძლება დაემატოს წყალიც), 2 ჭიქა გრძელი ბრინჯი, 500 გრამი ლობიოს კირკაჟი ან კონსერვი, 2 ჭიქა ქათმის ბულიონი ან წყალი, 1 ცალი შოტლანდიური ბონეტი, მარილი გემოვნებით.
მომზადების წესი: ზეთი დავასხათ ღრმა ტაფაზე, მოვხრაკოთ დაჭრილი ხახვი, ნიორი, ოხრახუში და მთლიანი შოტლანდიური ბონეტი. როცა ხახვი ოქროსფერს მიიღებს, დავაყაროთ კარგად გარეცხილი და დაწრეტილი ბრინჯი, 2 წუთის მერე ლობიო და ისიც ოდნავ მოვხრაკოთ. შემდეგ დავასხათ ქოქოსის რძე და ქათმის ბულიონის ან წყლის ნაწილი, დაფნა და მოვურიოთ. დარჩენილი ბულიონი შესქელების დროს ჩავამატოთ და პერიოდულად ვურიოთ, რომ არ მიიწვას. 30 წუთი ხარშვის მერე დაფნის ფოთლები ამოვიღოთ, თავსახური დავაფაროთ და ასე დავტოვოთ 15 წუთი. შეგვიძლია მივირთვათ თბილი, როგორც ცალკე, ისე გარნირად, ხორცეულთან. გემოთი წააგავს შილაფლავს, თუმცა კარიბის ზღვისპირეთის ეგზოტიკური გემოთი მაინც გამორჩეულია. Bon appetit!
როლანდ ხოჯანაშვილი
